Γόρδιος δεσμός

Πριν μερικούς μήνες, συζητούσα με έναν πολύ καλό φίλο για την οικονομική κρίση. Αν και είχα γνώση και άποψη περί κρίσης και κατά πόσο μπορεί να ξεπεραστεί ή αναβληθούν οι συνέπειες της κρίσης, ομολογώ πως τόσο απλό και κατανοητό τρόπο να περιγράψω την κατάσταση, δε θα μπορούσα να βρω αλλά είμαι συνηθισμένος να θαυμάζω το ταλέντο του συγκεκριμένου κυρίου να ερευνά, αναλύει, κατανοεί και εξηγεί, όσο ακριβώς αυτός με θαυμάζει όταν τον κατατροπώνω στο τάβλι.

Με την άδεια του λοιπόν, παρουσιάζω σχετικό κείμενο του, που νομίζω εξηγεί και ξεκαθαρίζει εύληπτα και συνοπτικά τα πράγματα ακόμα και για τον καθόλου μυημένο σε οικονομικές ή μαθηματικές έννοιες.

1) ΕΝΑΣ ΓΟΡΔΙΟΣ ΔΕΣΜΟΣ

Έχω ένα εργοστάσιο με 5 δισ. υπαλλήλους. Το εργοστάσιο φτιάχνει όλα τα προϊόντα που μπορεί να φανταστεί κανείς, υλικά και άυλα, έχει ακόμη μέχρι και ξενοδοχεία και όλες τις υπηρεσίες. Φτιάχνει όλο το προϊόν της Γης. Την πρώτη μέρα το μεσημέρι πλήρωσα τους εργαζόμενους. Τους έδωσα 100 ευρώ, 20 οι μισθοί για τα προϊόντα και 80 ως δαπάνη για την επένδυση (έφτιαξαν και το εργοστάσιο παρέλειψα να πω). Το απόγευμα τους πουλάω τα προϊόντα στο παζάρι και εισπράττω τα 100 ευρώ που τους έδωσα. Τη δεύτερη μέρα παράγουν τα ίδια προϊόντα. Τους δίνω 80 ευρώ μισθό γιατί τα 20 οφείλουν να είναι το κέρδος του κεφαλαίου μου. Το απόγευμα όμως πώς με 80 ευρώ εισόδημα θα αγοράσουν τα προϊόντα σε τιμή τέτοια ώστε να έχω τον ίδιο τζίρο; Αυτό ΕΙΝΑΙ Ο ΒΑΣΙΚΟΣ ΓΟΡΔΙΟΣ ΔΕΣΜΟΣ. Θα εισπράξω 80 ευρώ (ουκ αν λάβεις 100 ευρώ από τους έχοντες 80 ευρώ) και τότε με αδιάθετα προϊόντα ή θα μειώσω τους μισθούς σε 62 ευρώ (διατηρώντας το 20% κέρδους) ή θα απολύσω και θα φτιάξω λιγότερα προϊόντα. Όμως το πρόβλημα δεν θα λυθεί. Την άλλη μέρα θα επανέλθει γιατί η διαφορά πάλι θα υπάρχει. Θα προκαλέσω ύφεση και μείωση κερδών σε μορφή σπιράλ.

2) ΛΥΣΗ ΠΡΩΤΗ

Δαπανώ το κέρδος μου ως καταναλωτής. (Μακάρι να γινόταν)Επιστρέφω τα 20 ευρώ πριν το απόγευμα, αγοράζοντας ένα μέρος των προϊόντων, ή αγοράζοντας πρόσθετη εργασία. Μπορούν να μου βάψουν το σπίτι, να μου χτενίσουν τη γυναίκα, να μου φτιάξουν ένα γιοτ... Έτσι το απόγευμα αυτοί έχουν 100 ευρώ (=80 μισθοί +20 καταναλωτική δαπάνη δικιά μου), τα προϊόντα πουλιούνται , ο τζίρος είναι πάλι 100 ευρώ. Έχω περάσει σαν πασάς, αλλά ανακαλύπτω ότι ο λογαριασμός μου δεν αυξάνει. Πιο πολύ μοιάζω με φεουδάρχη παρά με κεφαλαιούχο.

3) ΛΥΣΗ ΔΕΥΤΕΡΗ (εποχή ανοίγματος αγορών)

Δαπανώ το κέρδος ως νέα επένδυση Επιστρέφω τα 20 ευρώ ως δαπάνη επένδυσης. Πληρώνω έξτρα εργασία και αυτοί επεκτείνουν το εργοστάσιο. Τώρα έχουν 100 ευρώ διαθέσιμα για να τα πάρω το απόγευμα αλλά τις επόμενες μέρες πρέπει να έχω περισσότερο κέρδος κάτι που θα επιτείνει τον γόρδιο δεσμό γιατί τώρα αν ο τζίρος δεν είναι ακόμη μεγαλύτερος από το διαθέσιμο εισόδημα η απόδοση των δαπανηθέντων κεφαλαίων (των 20 ευρώ) δεν θα είναι συμφέρουσα. Και αν ψυλλιαστώ κάτι τέτοιο, κόβω και τις επενδύσεις και όλα (δεκαετία 1990 και πρόβλημα υπερεπενδύσεων). Βρίσκω μια λύση. Κέρδη από νέες αγορές. Συνεχίζω κάποια χρόνια βάζοντας και άλλους στο σύστημα αυτό, (Αφρικάνους, Κινέζους, πρώην αυτόχθονες). Αλλά και αυτοί δεν είναι ατελείωτοι. Άσε που πρώτα χρειάζεται να «εξάγω τη δημοκρατία» και αυτό θέλει χρόνια, πολέμους και διάφορα τέτοια. Ενώ εδώ βιαζόμαστε...

4) ΛΥΣΗ ΤΡΙΤΗ Δανεισμός (δεκαετία 2000)

Το μεσημέρι της δεύτερης ημέρας, πληρώνω 80 ευρώ σε μισθούς και τους δίνω και τα 20 ευρώ του κέρδους μου ως δάνειο. Μένω άφραγκος, αλλά το απόγευμα αυτοί αγοράζουν τα προϊόντα επιστρέφοντας μου τα 100 ευρώ και το κέρδος μου το έχω σε μορφή χρεογράφων για τα οποία μου εγγυάται ο τραπεζίτης (αυτός μεσολάβησε). Συνεχίζω λίγες μέρες ακόμη. Τώρα υπάρχει πολύ χρήμα. Και ο τζίρος και τα χρεόγραφα. Εγώ έχω 100 ευρώ σε χρήμα και 20 λογιστικό, το χρέος τους. Το σύστημα δουλεύει και όλοι είναι ευτυχείς. Βέβαια πρέπει να πληρώνονται τόκοι και αυτό θα μειώσει και το διαθέσιμο εισόδημα και τον τζίρο, γιατί από πού αλλού θα βρεθούν. Βάζω λίγο νερό στο κρασί μου, δανείζω φτηνά (εποχή Greenspan) και τσουλάνε κάποια χρόνια. Κάποια στιγμή αποκαλύπτουν στον τραπεζίτη ότι δεν θα μπορέσουν να δώσουν το χρέος (είναι φυσικό αφού μου τα έχουν δώσει ήδη υπό μορφή τζίρου!).


5) ΤΟ ΘΕΑΤΡΟ ΤΟΥ ΠΑΡΑΛΟΓΟΥ

Όταν αρχίζω να το ψυλλιάζομαι με λούζει κρύος ιδρώτας. Ο τραπεζίτης μού τα μασάει (α΄ εξάμηνο 2008). Σκάει το κανόνι και με πιάνει πανικός (Φθινόπωρο 2008). «Τα λεφτά μου, τα λεφτά μου... καταρρέει το τραπεζικό σύστημααααα!!!» «Δεν πρόκειται να ξαναδανείσω τίποτε. Πάρτε τα 80 ευρώ και κανονίστε να μου κάνετε τζίρο 100 ευρώ» και άλλα τέτοια παράλογα (έλλειψη ρευστότητας). Οι νεοφιλελεύθεροι ξύνουν το κεφάλι τους και αναρωτιούνται «Πως πριν, βρε παιδί μου αυτό γινόταν και τώρα δεν γίνεται»; Αποφασίζω να βάλω τα αυτοκίνητα στα βαπόρια παρκαρισμένα Θα μειώσω την παραγωγή, θα περικόψω τους μισθούς... το φάντασμα της ύφεσης πλανάται. Αλλά, μήπως με την ύφεση θα λύσω το ΒΑΣΙΚΟ ΓΟΡΔΙΟ ΔΕΣΜΟ? Σκέφτομαι λίγο πιο ψύχραιμα πριν τις αμερικάνικες εκλογές και ψηφίζω τον Ομπάμα. Έρχεται αυτός. «Τι γίνεται βρε παλικάρια;»«Το και το», του λέω εγώ (Ο τραπεζίτης είναι στην άκρη και κάνει πως μυξοκλαίει). «Άσε φίλε τα κάνατε σκ... α. Εν πάσει περιπτώσει θα σου δώσω εγώ τα λεφτά σου.»Παίρνει το ρόλο του μεσίτη-τραπεζίτη.«Και που θα τα βρεις εσύ;» τον ρωτάω.«Κοίτα δεν έχω, αλλά αν θες δάνεισε μου εσύ το ποσό που σου χρωστάνε αυτοί οι άφρονες και εγώ σου δίνω τα λεφτά σου, από αυτά που θα μου δανείσεις.»«Έτσι εντάξει, εσύ μου φαίνεσαι αξιόπιστος άνθρωπος», λέω και αγοράζω ομόλογα του Αμερικάνικου κράτους ενώ αυτός παίρνει τα χρεόγραφα.

6) Ο ΠΑΝΙΚΟΣ ΘΑ ΕΠΑΝΕΛΘΕΙ«Το κράτος υπερχρωστάει... Βοήθεια!!!... Βοήθεια!!!... Τα λεφτά μουυυυυυ...!!!!!»(Εδώ θα είμαστε και θα τον κάνουμε χάζι...)

Αρκάς